De zaak: Zwarte Piet

Waarom Piet nog langer zwart maken?

16 september 2014 Rotterdam
'Ook al ben ik zwart als roet, ik meen het wel goed' Zo'n regel ga je toch niet met jonge kinderen zingen? Alsof het zwart zijn geen goede zaak zou zijn. Het was jaren negentig en ik besloot zelf actie te ondernemen. Een nieuw tekstgedeelte werd gemaakt. 'Ook al is mijn baard heel wit. Ik heb veel pit.' Tja, daar valt ook wel wat op te zeggen.

Tijd voor verandering
Natuurlijk is het tijd voor verandering en natuurlijk vinden veel mensen dat moeilijk. Natuurlijk is het voor veel mensen een onschuldig kinderfeest, een Hollandse traditie. Waarom dat woordje 'natuurlijk'? Omdat veel gewoontes natuurlijk lijken. Zoals het altijd al ging zo moet het blijven, want dat is veilig. Andere mensen hebben dat bepaald.
Een jaar of vijf, zes was ik toen ik ontdekte dat mijn broer met zijn vriend voor Zwarte Piet speelde en ik speelde mee. Hoe kwam ik daar zo snel achter? Heel eenvoudig. Er werd gezegd dat onze broer weg moest, net op de avond van het sinterklaasfeest. Ik dacht:'Wat raar, hier is iets vreemds aan de hand.' Toen hij met zijn vriend met volle zak en branie binnenkwam, snapte ik al snel waarom hij weg moest. Hij verschool zich achter de donkere huid van Zwarte Piet. Dat deed hij voor ons, mijn zus was zes of zeven. Hij deed het ook voor zichzelf en zijn vriend. Ik weet nog dat er veel lol was en ik moest lachen op het moment dat ik broer in zijn ogen keek. Ik kon hem door alle buitenkant heen zien en zijn aanwezigheid voelen. Vervolgens die verdraaiing in zijn stem, haha overduidelijk broer. Eigenlijk hadden onze ouders het al eerder verraden door de ongemakkelijke manier van praten bij de aangekondiging van de feestavond met twee Pieten. Mijn ouders konden niet liegen en mij kon je niet zomaar wat wijsmaken als ik duidelijk bewijs voor ogen zag.

Maar, sinterklaas op televisie leek toch wel een hele echte. Alles op televisie leek echt. Heb het over zwart-wit-TV vanaf 1965 tot 1970.

De Grotegok Jan
Oké, hoe ging het verder? In de jaren tachtig en negentig vierde het buurt-en clubhuiswerk in Rotterdam haar hoogtijdagen. Het kon niet op. Ik gaf in prachtige zalen van clubhuizen dansles en leerde veel culturen kennen. Proefde allerlei verschillende hapjes uit andere landen. Voor donkere kinderen was Zwarte Piet een belachelijke vertoning. Ik voelde me daar heel ongemakkelijk bij. Stel dat jij een jodenneus hebt en één maal per jaar doen mensen om je heen hun nepjodenneus op en zijn ze de Grotegok Jan, doordat iemand dat lang geleden feestelijk vond. Ze maken elkaar wijs dat het een Hollandse gewoonte is, een week lang met de nepneus te lopen en pepernoten op de grond te gooien, maar dat vind jij als Jodin helemaal niet leuk en zeker niet onschuldig. Het doet je aan een verleden denken aan de Tweede Wereldoorlog, waarin bijna je hele familie om zeep werd geholpen. Het ongemakkelijke werd me nog duidelijker door mijn reis in 2008 in Afrika. Daar zijn veel donkere mensen nog steeds de Zwarte Piet voor de witte. Ik kwam in 2008 op een PABO in Namibië en daar waren de docenten toch vooral witte mensen en die maakten de dienst uit. De paspoppen in de winkels waren witte. Niemand wordt zo zwart als roet door klimmen in een schoorsteen. Nee, voor mij is het helemaal geen onschuldige vertoning en dan kan men nog het woord 'Veeg Pietje' gaan gebruiken, maar Malle Pietje is toch niet op zijn achterste gevallen? Weg met die veegjes en het opleuken van zaken die uit een andere context in een slavenverleden zijn ontstaan. Zo normaal mensen het anno 2014 vinden hoe met dieren wordt omgegaan (schiet maar af die zwijnen, ze hebben het grensgebied overschreden) zo normaal vond men het in de slaventijd dat de knechtjes zwart waren. Zoals in het land der blinden éénoog koning is zo blind zijn wij als we in onze Hollandse spiegel kijken. We zien toch slechts wat we willen zien?

Voor iedereen feest!
Waarom laten we Pieten niet met hun natuurlijke huidskleur te voorschijn komen? Geen veegjes, geen dikke rode lippen,geen zwarte of bruine schminck. (Die denk je er maar bij als je dat nodig vindt.) Dan ben je pas een rasechte Piet en is het voor iedereen feest.